1. Τι ορίζουμε ως υπογονιμότητα;
Με τον όρο υπογονιμότητα εννοούμε την αδυναμία σύλληψης μετά από 12 μήνες σεξουαλικής επαφής χωρίς προφύλαξη. Εάν, δηλαδή, ένα ζευγάρι προσπαθεί να συλλάβει επί 12 μήνες χωρίς αντισύλληψη και μετά το πέρας αυτού του διαστήματος δεν έχει προκύψει εγκυμοσύνη, τότε μιλάμε για υπογονιμότητα. Βάσει στατιστικών μελετών, ένα στα έξι ζευγάρια της αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζει πρόβλημα υπογονιμότητος.

2. Πώς οριοθετείται η αναπαραγωγική ηλικία;
Η αναπαραγωγική ηλικία εκτείνεται από την αρχή της εφηβείας μέχρι την αρχή της εμμηνόπαυσης. Από τότε, δηλαδή, που αρχίζει η περίοδος της γυναίκας, μέχρι τη στιγμή που τελειώνει.

3. Πόσο επηρεάζει τη γυναίκα το πέρασμα του χρόνου;
Οσο μεγαλώνει μια γυναίκα, δύο πράγματα συμβαίνουν: αφενός η ικανότητά της να συλλάβει μειώνεται, αφετέρου η πιθανότητα να αποβάλει αυξάνεται. Ο κοινός παρονομαστής πίσω από όλα αυτά είναι η αλλαγή στον αριθμό και την ποιότητα των ωαρίων. Ο αριθμός των ωαρίων ελαττώνεται και η ποιότητα τους χειροτερεύει.

Στην έναρξη της εφηβείας (ηλικία 11-13 ετών) οι ωοθήκες έχουν περίπου 400.000 ωάρια. Στην εμμηνόπαυση (ηλικία 49-51 ετών) οι ωοθήκες δεν έχουν ωάρια. Κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας η γυναίκα χρησιμοποιεί μόνο 35-40 ωάρια (ωορρηξία με ένα ή σπανίως με 2 ωάρια κάθε μήνα). Αυτό σημαίνει ότι για κάθε ωάριο που χρησιμοποιεί η γυναίκα κάθε μήνα χάνονται χίλια!. Μια γυναίκα 40 ετών (ακόμη κι αν δείχνει καλύτερα από μια γυναίκα 30 ετών!) έχει ωάρια που αντιστοιχούν στην ηλικία των 40 ετών.

Το γεγονός αυτό δυσκολεύει τα πράγματα σε μια ενδεχόμενη κύηση διότι αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης χρωματοσωματικών ανωμαλιών στο έμβρυο. Σε γυναίκες άνω των 37 ετών και ιδιαιτέρως άνω των σαράντα, η εμφάνιση ενός εμβρύου με χρωματοσωματικές ανωμαλίες (ανωμαλία του γενετικού υλικού DNA) οφείλεται στην γονιμοποίηση ενός χρωματοσωματικώς ανώμαλου ωαρίου το οποίο παρήχθη από τις ωοθήκες στον συγκεκριμένο κύκλο της σύλληψης.

Μια έγκυος γυναίκα ηλικίας 37 ετών έχει 1/200 πιθανότητες να κυοφορεί έμβρυο με σύνδρομο Down’s. Η ίδια γυναίκα σε ηλικία 27 ετών έχε 1/1000 πιθανότητες για σύνδρομο Down’s ενώ στα σαράντα η πιθανότητα αυξάνεται σημαντικά στο επίπεδο του 1/100!.

4. Υπάρχει σχέση μεταξύ υπογονιμότητας και ηλικίας.
Ναι, και είναι μια σχέση πολύ δυνατή και αντιστρόφως ανάλογη. Οσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία μιας γυναίκας τόσο χαμηλότερη είναι και η πιθανότητα σύλληψης. Στους άνδρες δεν συμβαίνει το ίδιο. Eνας άνδρας μπορεί να έχει σπέρμα στα 70 και στα 75. Βέβαια, σε αυτήν την περίπτωση αλλάζει το DNA των χρωματοσωμάτων και οι άνδρες δεν είναι τόσο γόνιμοι στα 65 όσο στα 30-35. Σίγουρα, όμως, στους άνδρες δεν παρατηρείται η ίδια αλλαγή στη γονιμότητα, που παρατηρείται στις γυναίκες αντίστοιχης ηλικίας.

5. Πότε πρέπει ένα ζευγάρι να καταφύγει στον ειδικό για να ζητήσει βοήθεια;
Η συμβουλή είναι τα ζευγάρια να ζητήσουν βοήθεια όταν αρχίσουν να έχουν ερωτηματικά για την ικανότητά τους να συλλάβουν. Βέβαια, ο ειδικός είναι αυτός που θα αποφασίσει για το τι θα κάνει. Εάν, για παράδειγμα, κανένας από τους δύο δεν έχει κάποιο επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό ή παράγοντες υψηλού κινδύνου για υπογονιμότητα και η γυναίκα είναι κάτω των 35 ετών, τότε καλό είναι να περιμένουν 12 μήνες διότι εννέα στα δέκα ζευγάρια, το 90% των περιπτώσεων, δηλαδή, συνήθως συλλαμβάνουν μέσα σε αυτό το διάστημα. Εάν όμως η γυναίκα ή ο άνδρας έχουν στο ιστορικό τους έναν από τους κατωτέρω παράγοντες υψηλού κινδύνου για υπογονιμότητα τότε οι απαραίτητες διερευνήσεις πρέπει να αρχίσουν αμέσως μετά την πρώτη επίσκεψη στον γυναικολόγο.

Γυναίκα

• Αμηνόρροια (απουσία έμμηνου ρήσεως)
• Ολιγομηνόρροια (περίοδο ανά διαστήματα μεγαλύτερα των 35 ημερών)
• Ιστορικό φλεγμονής πυέλου / σαλπιγγών
• Ιστορικό επεμβάσεων στα πυελικά όργανα (εξωμήτριος κύησης – κύστη ωοθήκης)
• Ηλικία >35

Ανδρας

• Ιστορικό επιδιδυμίτιδος / ορχίτιδος
• Ιστορικό κρυψορχίας (μη κάθοδος των όρχεων)

6. Ποιά είναι τα πιο συνηθισμένα αίτια της υπογονιμότητος

• Διαταραχές της ωορρηξίας (25%)
• Απόφραξη των σαλπιγγών(15%)
• Ανδρικός παράγοντας (35%)

Στην περίπτωση του ανδρικού παραγόντος οι πιο συνηθισμένες ανωμαλίες είναι διαταραχές στον αριθμό (αζωοσπερμία / ολιγοσπερμία),την κινητικότητα (ασθενοσπερμία) ή την μορφολογία (τερατοσπερμία) του σπέρματος.

• Ανεξήγητος υπογονιμότης (15%)

Σημαίνει αδυναμία σύλληψης, χωρίς όμως να υπάρχουν παθολογικά αποτελέσματα από τις διερευνήσεις που έγιναν στον άνδρα και την γυναίκα. Στο υπόλοιπο 10% των ζευγαριών θα υπάρχουν “άλλες” πολύ ασυνήθιστες αιτίες για την υπογονιμότητα.

7. Ποιές διερευνήσεις είναι απαραίτητες για το ζευγάρι;

• Διερεύνηση της ωορρηξίας με μέτρηση συγκεκριμένων ορμονών (προγεστερόνης, FSH, LH) στο αίμα ή / και υπερηχογραφική παρακολούθηση της ανάπτυξης του ωοθυλακίου στην ωοθήκη
• Διερεύνηση της ανατομίας της μήτρας, των σαλπιγγών και της πυέλου. Αυτοεπιτυγχάνεται με λαπαροσκόπηση, υστεροσκόπηση και υστεροσαλπιγγογραφία
• Σπερμοδιάγραμμα (ανάλυση σπέρματος)

8. Τι θεραπεία ενδείκνυται εάν υπάρχει πρόβλημα ωορρηξίας;
Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται πρόκληση ωορρηξίας με φάρμακα, όπως κιτρική κλομιφαίνη, μετφορμίνη, βρομοκρυπτίνη. Εάν η χρήση των φαρμάκων αυτών δεν έχει δημιουργήσει το επιθυμητό αποτέλεσμα (ωορρηξία),το επόμενο θεραπευτικό βήμα είναι η χορήγηση γοναδοτροφίνων σε μορφή υποδόριων ενέσεων. Σε γυναίκες που έχουν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών η μέθοδος της λαπαροσκοπικής διαθερμίας των ωοθηκών διορθώνει το πρόβλημα της ωορρηξίας στο 70-80% των ασθενών.

9. Τι μπορεί να γίνει εάν διαπιστωθεί βλάβη των σαλπίγγων;
Εάν η βλάβη είναι ελαφράς μορφής, πλαστική των σαλπίγγων, συνήθως λαπαροσκοπικώς, επιφέρει καλά αποτελέσματα κυρίως σε νέες γυναίκες. Εάν όμως η βλάβη είναι σοβαράς μορφής το πιο αποτελεσματικό θεραπευτικό βήμα είναι η εξωσωματική γονιμοποίηση.

10. Υπάρχει ελπίδα εάν ο άνδρας δεν έχει σπέρμα (αζωοσπερμία)
Ναι. Σε περίπτωση αζωοσπερμίας το σπέρμα μπορεί να αποκτηθεί, εάν υπάρχει, από την επιδιδυμίδα ή τους όρχεις με την βοήθεια ειδικών χειρουργικών τεχνικών όπως PESA/TESA/TESE. Ακολούθως εφαρμόζεται η τεχνική της μικρογονιμοποίησης (ICSI) και τα έμβρυα που δημιουργούνται μεταφέρονται στην μήτρα. Η εγχείρηση για την απόκτηση σπέρματος είναι σχετικά απλή και γίνεται με τοπική και ελαφρά γενική αναισθησία.

11. Τι γίνεται εάν η γυναίκα δεν έχει ωάρια;
Η μόνη λύση είναι θεραπεία με ωάρια από δότρια. Τα ωάρια αυτά γονιμοποιούνται με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, από το σπέρμα του συζύγου της λήπτριας (γυναίκα που δέχεται τα ωάρια) και 2 μέρες αργότερα τα γονιμοποιημένα ωάρια (έμβρυα) μεταφέρονται στην μήτρα της λήπτριας.

12. Εχω ωοθήκες αλλά δεν έχω μήτρα. Μπορώ να αποκτήσω ένα παιδί;
Ναι, με την βοήθεια της παρένθετης μήτρας. Είναι δυνατόν με την τεχνική της εξωσωματικής γονιμοποίησης να δημιουργηθούν έμβρυα από τα ωάρια της γυναίκας χωρίς μήτρα και το σπέρμα του συζύγου της. Ακολούθως τα έμβρυα μεταφέρονται στην μήτρα μιας άλλης γυναίκας (εθελόντριας) για την ανάπτυξη της κύησης. Μετά τον τοκετό η γενετική μητέρα με δικαστική απόφαση αποκτά το νεογνό από την γυναίκα που κυοφόρησε.